یهودیت
یهودیت
مقدمه
یهودیت به عنوان یکی از کهن‌ترین ادیان ابراهیمی، دارای تاریخی غنی و نظام اعتقادی پیچیده است.
تاریخچه یهودیت
| دوره | بازه زمانی | رویدادهای کلیدی و ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| دوره کتاب مقدس | ۲۰۰۰–۵۸۶ ق.م | * ظهور ابراهیم به عنوان نخستین یکتاپرست * خروج از مصر تحت رهبری موسی (حدود ۱۳۰۰ ق.م) * دریافت ده فرمان در کوه سینا * تأسیس پادشاهی متحد اسرائیل تحت حکومت داوود و سلیمان * ساخت معبد اول اورشلیم (حدود ۹۵۷ ق.م) |
| تبعید بابلی | ۵۸۶–۵۳۸ ق.م | * تخریب معبد اول توسط نبوکدنصر دوم * تبعید یهودیان به بابل * شکل‌گیری هویت دینی در غیاب معبد * نگارش بخش‌هایی از تنخ در تبعید |
| دوره معبد دوم | ۵۳۸ ق.م–۷۰ م | * بازگشت یهودیان و ساخت معبد دوم * حکومت هخامنشیان، یونانیان و رومیان * ظهور مکاتب فریسیان، صدوقیان و اسنیان * شورش مکابیان و تأسیس حکومت حشمونیان |
| دوره تلمودی | ۷۰–۶۰۰ م | * تخریب معبد دوم توسط رومیان (۷۰ م) * تدوین میشنا توسط ربی یهودا هاناسی (حدود ۲۰۰ م) * تکمیل تلمود بابلی (حدود ۵۰۰ م) * شکل‌گیری نظام هلاخایی |
| قرون وسطی | ۶۰۰–۱۷۵۰ م | * ظهور تفسیرهای راشی و توسفیست‌ها * گسترش کابالا در اسپانیا و صفد * جوامع یهودی تحت حکومت اسلامی و مسیحی * تفتیش عقاید و اخراج از اسپانیا (۱۴۹۲) |
| دوره مدرن | ۱۷۵۰–اکنون | * جنبش روشنگری یهودی * ظهور فرقه‌های اصلاح‌طلب و محافظه‌کار * هولوکاست و تأسیس دولت اسرائیل (۱۹۴۸) * چالش‌های معاصر یهودیت در جهان مدرن |
متون مقدس
| متن | زبان | دوره تدوین | محتوا و اهمیت |
|---|---|---|---|
| تورات | عبری باستان | ۱۳۰۰–۵۰۰ ق.م | پنج کتاب موسی، پایه‌ترین متن یهودیت شامل: * پیدایش (برشیت) * خروج (شموت) * لاویان (ویقرا) * اعداد (بمدبار) * تثنیه (دواریم) |
| نوییم (پیامبران) | عبری | ۹۰۰–۴۰۰ ق.م | شامل ۸ کتاب تاریخی و ۱۵ کتاب پیامبران مانند: * یوشع * اشعیا * ارمیا * حزقیال |
| کتوویم (نوشته‌ها) | عبری و آرامی | ۱۰۰۰–۲۰۰ ق.م | ۱۱ کتاب شامل: * مزامیر (تهیلیم) * امثال سلیمان (میشله) * ایوب (ایوو) * مگیلات (استر، روت، etc.) |
| میشنا | عبری میانه | ۲۰۰ م | اولین تدوین تورات شفاهی در ۶ بخش (سدریم) شامل: * زراعیم (قوانین کشاورزی) * موعید (اعیاد) * نشیم (قوانین خانواده) |
| تلمود | عبری و آرامی | ۲۰۰–۵۰۰ م | * تلمود اورشلیمی (۴۰۰ م) * تلمود بابلی (۵۰۰ م) * شامل تفسیرهای گمارا بر میشنا |
فرقه‌های اصلی
| فرقه | جمعیت (تقریبی) | موضع نسبت به هلاخا | ویژگی‌های کلیدی |
|---|---|---|---|
| ارتدکس | ۱۰–۱۵٪ یهودیان جهان | پایبندی کامل | * اعتقاد به وحی الهی تورات * رعایت دقیق شبات و کشروت * تفکیک جنسیتی در عبادت |
| محافظه‌کار | ۲۰–۲۵٪ | تفسیر انعطاف‌پذیر | * پذیرش تغییرات محدود در هلاخا * نقش فعال زنان در عبادت * ترکیب سنت و مدرنیته |
| اصلاح‌طلب | ۳۵–۴۰٪ | رویکرد تاریخی-انتقادی | * تأکید بر اخلاق بیش از قوانین * برابری کامل جنسیتی * پذیرش همجنسگرایی |
| بازسازی‌گرا | کمتر از ۵٪ | یهودیت به عنوان تمدن در حال تکامل | * عدم الزام به اعتقادات فوق‌طبیعی * تمرکز بر فرهنگ یهودی * دموکراسی دینی |
| حسیدی | زیرمجموعه ارتدکس | پیروی از ربی‌های کاریزماتیک | * تأکید بر عرفان یهودی * لباس متمایز (ستریمل) * جوامع بسته و سنتی |
اعیاد و روزهای مهم
| نام عید | تاریخ (تقویم عبری) | مدت | اهمیت و آیین‌ها |
|---|---|---|---|
| روش هشانا | ۱–۲ تیشری | ۲ روز | * سال نو یهودی * نواختن شوفار (۱۰۰ بار) * نمازهای خاص (تکیعا، تروعا) |
| یوم کیپور | ۱۰ تیشری | ۱ روز (۲۵ ساعت روزه) | * روز کفاره و توبه * پنج نماز طولانی * ممنوعیت کامل خوردن و آشامیدن |
| سوکوت | ۱۵–۲۱ تیشری | ۷ روز | * یادبود چادرنشینی در بیابان * ساخت سوکا (سایبان) * تکان دادن لولاو و اترוג |
| شمینی عصرت/سیمحات تورا | ۲۲ تیشری | ۱ روز | * پایان چرخه سالانه تورات * رقص با طومارهای تورات |
| پسح | ۱۵–۲۲ نیسان | ۷ روز (۸ روز در دیاسپورا) | * آزادی از بردگی مصر * سدر (ضیافت شبانه) * ممنوعیت خمیر (مصا) |
| شاووعوت | ۶ سیوان | ۱ روز (۲ روز در دیاسپورا) | * دریافت تورات در سینا * مطالعه تمام‌شب تورات (تیکون لیل شاووعوت) * خوردن غذاهای لبنی |
| تیشا بآو | ۹ آو | ۱ روز (روزه) | * سوگواری برای تخریب معابد * خواندن مراثی (اِیخا) * ممنوعیت تفریحات |
| حنوکا | ۲۵ کیسلو–۲ توت | ۸ روز | * پیروزی مکابیان * روشن کردن منورا * بازی سِوِیون و سوفگانیوت |
| پوریم | ۱۴ آدار | ۱ روز | * نجات از توطئه هامان * خواندن مگیلات استر * ارسال هدایا به فقرا (ماتانوت لاویونیم) |
آیین‌های مهم
| آیین | زمان اجرا | جزئیات | متون مرتبط |
|---|---|---|---|
| بریت میلا | روز هشتم تولد | * ختنه پسران توسط موهل * مراسم نامگذاری دختران (زِوِد هابات) |
پیدایش ۱۷:۱۰–۱۴ |
| بار/بات میتزوا | ۱۳ سالگی (پسر) ۱۲ سالگی (دختر) |
* خواندن تورات در کنیسه * جشن خانوادگی |
میشنا آووت ۵:۲۱ |
| کیدوشین | مراسم ازدواج | * امضای کتوبا (قباله) * حلقه‌گذاری تحت چوپا * شکستن لیوان |
کیدوشین ۲آ |
| شیوا | هفت روز پس از مرگ | * عزاداری در خانه * پوشیدن کریعا (پارگی لباس) * اجتناب از تفریحات |
موعد کتان ۲۷ب |
منابع
- شاخت، یوزف. مقدمه‌ای بر تلمود. دانشگاه شیکاگو، ۱۹۶۴.
- هسکل، لوئیس. تاریخ یهودیت در عصر مدرن. انتشارات دانشگاه آکسفورد، ۲۰۱۸.
- اوریان، داوید. یهودیت و فرقه‌های معاصر. انتشارات هاروارد، ۲۰۰۹.
- نوسنر، جیکوب. هلاخا: قوانین یهودی در عمل. دانشگاه ییل، ۱۹۹۵.
- شولم، گرشوم. جنبش‌های عرفانی در یهودیت. دانشگاه پرینستون، ۱۹۴۶.
- الیاده، میرچا. تاریخ ادیان. انتشارات دانشگاه شیکاگو، ۱۹۵۸.