تلمود
تلمود
تلمود به معنای آموزش یا مطالعه مهم‌ترین متن تورات شفاهی در دین یهودیان است که بین سده‌های سوم تا پنجم میلادی تدوین شده و اساس فقه یهودی هلاخا را تشکیل می‌دهد. تلمود، شامل دو بخش اصلی میشنا (متنی فقهی و مختصر) و گمارا (تفسیر و تحلیل گسترده) است.
ریشه‌شناسی
| زبان | ریشه | تلفظ | معنا |
|---|---|---|---|
| عبری | לָמַד (لامَد) | Lāmad | آموختن، مطالعه کردن |
تلمود از ریشه عبری לָמַد (لامَد) به معنای آموختن یا تدریس گرفته شده است. این ریشه در تثنیه فصل ۵ آیه ۱[۱] به کار رفته، جایی که موسی به قوم اسرائیل دستور می‌دهد احکام خدا را بیاموزند. در آرامی، ریشه مشابهی با معنای آموزش در متون تلمودی استفاده شده است. تلمود در سنت یهودی به‌عنوان ابزار اصلی آموزش و تفسیر تورات شناخته می‌شود.
تاریخچه تدوین
پیشینه تاریخی
سنت شفاهی یهودیت، معروف به تورات شفاهی، از زمان موسی آغاز شد و در کنار تورات توسعه یافت. این سنت شامل قوانین، تفاسیر و روش‌های اجرایی بود که توسط خاخام‌ها منتقل می‌شد. پس از تخریب معبد دوم در سال ۷۰ میلادی، تدوین این سنت شفاهی برای حفظ تعلیمات یهودی ضرورت یافت. در انجیل به قلم متی فصل ۱۵ آیات ۱ تا ۹[۲]، عیسی به سنت‌های شفاهی فریسیان اشاره می‌کند که بعدها بخشی از تلمود شد.
ساختار و محتوا
اجزای اصلی
تلمود از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- میشنا: مجموعه قوانین فقهی به زبان عبری ، شامل ۶ بخش (سدریم) و ۶۳ رساله.
- گمارا: تفسیر و تحلیل میشنا به زبان آرامی، در دو نسخه بابلی و اورشلیمی.
محتوای کلیدی
تلمود به دو بخش فقهی (هلاخا) و روایی (آگادا) تقسیم می‌شود:
- هلاخا: قوانین عملی، شامل:
- رساله براخوت: قوانین دعا و برکت‌ها
- رساله شبات: مقررات روز سبت، از جمله ۳۹ کار ممنوعه
- رساله سنهدرین: قوانین قضایی و مجازات‌ها
- آگادا:
- داستان‌ها و حکایات اخلاقی، مانند داستان‌های پیامبران
- تأملات درباره عدالت خداوند
تفاسیر اصلی تلمود
| تفسیر | خاخام | دوره | ویژگی‌ها |
|---|---|---|---|
| راشی | شلومو یتسحاکی | ۱۰۴۰–۱۱۰۵ | تفسیر پایه‌ای و جامع بر تلمود |
| توسافوت | خاخام‌های اروپایی | قرن ۱۲–۱۴ | تحلیل‌های انتقادی و تکمیلی |
| ماهارشا | شموئل عیدلس | ۱۵۵۵–۱۶۳۱ | تفسیرهای فلسفی و عمیق |
تأثیرات در الاهیات مسیحی
| شاخه مسیحیت | دیدگاه نسبت به تلمود | کاربرد یا استفاده احتمالی | ارجاعات کتاب‌مقدسی |
|---|---|---|---|
| پروتستان | تلمود فاقد اقتدار الهی است و بر اساس اصل فقط کتاب مقدس، در ایمان مسیحی جایگاهی ندارد. تلمود به‌عنوان سنتی پسامسیحایی و بخشی از تفکر ربانی یهودیت، گاه با تعالیم عیسی در عهد جدید، مانند انتقاد از سنت‌های فریسیان، در تضاد دیده می‌شود. | در مطالعات تاریخی و الاهیاتی و پژوهش‌های بین‌ادیانی و مطالعات عهد عتیق برای فهم زمینه‌های یهودی کتاب مقدس امکان دارد بررسی بشود اما جهت تعلیم و یا تایید خیر. | انجیل به قلم متی فصل ۱۵ آیات ۱ تا ۹[۳] انجیل به قلم مرقس فصل ۷ آیات ۵ تا ۱۳[۴] |
| کاتولیک | تلمود فاقد اقتدار الهی است، اما از زمان شورای واتیکان دوم (۱۹۶۲–۱۹۶۵)، کلیسای کاتولیک رویکردی دیالوگی به سنت یهودی، از جمله تلمود، اتخاذ کرده است. تلمود به‌عنوان بخشی از سنت زنده یهودیت مورد احترام است، اما نه منبع الاهیاتی. | در مطالعات تاریخی و الاهیاتی و پژوهش‌های بین‌ادیانی و مطالعات عهد عتیق برای فهم زمینه‌های یهودی کتاب مقدس امکان دارد بررسی بشود اما جهت تعلیم و یا تایید خیر. | رساله به رومیان فصل ۱۱ آیات ۱۷ تا ۲۴[۵] |
| ارتدکس | تلمود فاقد اقتدار الهی است، اما به‌عنوان سنتی پسامسیحایی که مسیح را نادیده می‌گیرد، از سوی کلیسای ارتدکس شرقی رد می‌شود. سنت پدران کلیسا، مانند یوحنا فم‌الذهب، گاه نگرشی انتقادی به سنت ربانی یهود داشته‌اند. | در مطالعات تاریخی و الاهیاتی و پژوهش‌های بین‌ادیانی و مطالعات عهد عتیق برای فهم زمینه‌های یهودی کتاب مقدس امکان دارد بررسی بشود اما جهت تعلیم و یا تایید خیر.در مطالعات تاریخی و الاهیاتی و پژوهش‌های بین‌ادیانی و مطالعات عهد عتیق برای فهم زمینه‌های یهودی کتاب مقدس امکان دارد بررسی بشود اما جهت تعلیم و یا تایید خیر. | انجیل به قلم یوحنا فصل ۸ آیات ۳۹ تا ۴۷[۶] |
دیدگاه‌های درون‌دینی یهودیان به تلمود
| فرقه | دیدگاه درباره تلمود |
|---|---|
| یهودیت ارتدکس | مرجع اصلی فقه و الاهیات |
| یهودیت قرائیم | رد تلمود و پایبندی به تورات مکتوب |
| یهودیت اصلاح‌گرا | مطالعه تاریخی، بدون الزام دینی |
| یهودیت محافظه‌کار | ارزش تاریخی و دینی با انعطاف |