→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۳ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۹:۱۹

برای بهبود صفحه، در قسمت بحث پیشنهادات خود را با منبع معتبر مطرح کنید تا بررسی و اعمال شود

یهودیت

واژه یهودیت به دین، فرهنگ و نظام اعتقادی قوم یهود اشاره دارد و از نام قبیله یهودا، یکی از اسباط دوازده‌گانه اسرائیل، گرفته شده است و دارای تاریخی غنی و نظام اعتقادی پیچیده است.

تاریخچه یهودیت

دوران‌های مهم تاریخی یهودیت
دوره	بازه زمانی	رویدادهای کلیدی و ویژگی‌ها
دوره کتاب مقدس	۲۰۰۰–۵۸۶ ق.م	ظهور ابراهیم به‌عنوان نخستین یکتاپرست^[۱] خروج از مصر تحت رهبری موسی (حدود ۱۳۰۰ ق.م)^[۲] دریافت ده فرمان در کوه سینا^[۳] تأسیس پادشاهی متحد اسرائیل تحت حکومت داوود و سلیمان^[۴] ساخت معبد اول اورشلیم (حدود ۹۵۷ ق.م)^[۵]
تبعید بابلی	۵۸۶–۵۳۸ ق.م	تخریب معبد اول توسط نبوکدنصر دوم^[۶] تبعید یهودیان به بابل^[۷] شکل‌گیری هویت دینی در غیاب معبد^[۸]
دوره معبد دوم	۵۳۸ ق.م–۷۰ م	بازگشت یهودیان و ساخت معبد دوم^[۹] حکومت هخامنشیان، یونانیان و رومیان ظهور مکاتب فریسیان، صدوقیان و اسنیان^[۱۰] شورش مکابیان و تأسیس حکومت حشمونیان
دوره تلمودی	۷۰–۶۰۰ م	تخریب معبد دوم توسط رومیان (۷۰ م) تدوین میشنا توسط ربی یهودا هاناسی (حدود ۲۰۰ م)^[۱۱] تکمیل تلمود بابلی (حدود ۵۰۰ م) شکل‌گیری نظام هلاخایی
قرون وسطی	۶۰۰–۱۷۵۰ م	ظهور تفسیرهای راشی و توسفیست‌ها گسترش کابالا در اسپانیا و صفد جوامع یهودی تحت حکومت اسلامی و مسیحی [تفتیش عقاید و اخراج از اسپانیا (۱۴۹۲)
دوره مدرن	۱۷۵۰–اکنون	جنبش هسکالا\|روشنگری یهودی ظهور اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران و تأسیس دولت اسرائیل (۱۹۴۸) چالش‌های معاصر یهودیت در جهان مدرن

متون مقدس

متون مقدس یهودیت
متن	زبان	دوره تدوین	محتوا و اهمیت
تورات	عبری باستان	۱۳۰۰–۵۰۰ ق.م	پنج کتاب موسی، پایه‌ترین متن یهودیت شامل: پیدایش (برشیت)^[۱] خروج (شموت)^[۱۲] لاویان (ویقرا)^[۱۳] اعداد (بمدبار)^[۱۴] تثنیه (دواریم)^[۱۵]
انبیا (پیامبران)	عبری	۹۰۰–۴۰۰ ق.م	شامل ۸ کتاب تاریخی و ۱۵ کتاب پیامبران مانند: یوشع^[۱۶] اشعیا^[۱۷] ارمیا^[۱۸] حزقیال^[۱۹]
کتاب های دیگر	عبری و آرامی	۱۰۰۰–۲۰۰ ق.م	۱۱ کتاب شامل: مزامیر (تهیلیم)^[۲۰] امثال سلیمان (میشله)^[۲۱] ایوب (ایوو)^[۲۲] (استر، روت، و غیره)^[۲۳]
میشنا	عبری میانه	۲۰۰ م	اولین تدوین تورات شفاهی در ۶ بخش (سدریم) شامل: زراعیم (قوانین کشاورزی) موعید (اعیاد) نشیم (قوانین خانواده)
تلمود	عبری و آرامی	۲۰۰–۵۰۰ م	تلمود اورشلیمی (۴۰۰ م) تلمود بابلی (۵۰۰ م) شامل تفسیرهای گمارا بر میشنا

اعیاد و روزهای مهم

تقویم کامل اعیاد یهودی
نام عید	تاریخ (تقویم عبری)	مدت	اهمیت و آیین‌ها
روش هشانا	۱–۲ تیشری	۲ روز	سال نو یهودی^[۲۴] نواختن شوفار (۱۰۰ بار) دعاهای خاص (تکیعا، تروعا)
یوم کیپور	۱۰ تیشری	۱ روز (۲۵ ساعت روزه)	روز کفاره و توبه^[۲۵] پنج دعای طولانی ممنوعیت کامل خوردن و آشامیدن
سوکوت	۱۵–۲۱ تیشری	۷ روز	یادبود چادرنشینی در بیابان^[۲۶] ساخت سوکا (سایبان) تکان دادن لولاو]
شمینی عصرت/سیمحات تورا	۲۲ تیشری	۱ روز	پایان چرخه سالانه تورات^[۲۷] رقص با طومارهای تورات
پسخ	۱۵–۲۲ نیسان	۷ روز (۸ روز در دیاسپورا)	آزادی از بردگی مصر^[۲۸] سدر (ضیافت شبانه) ممنوعیت خمیر (مصا)
شاووعوت	۶ سیوان	۱ روز (۲ روز در دیاسپورا)	دریافت تورات در سینا^[۲۹] مطالعه تمام‌شب تورات (تیکون لیل شاووعوت) خوردن غذاهای لبنی
تیشا بآو	۹ آو	۱ روز (روزه)	سوگواری برای تخریب معابد^[۳۰] خواندن مراثی (اِیخا) ممنوعیت تفریحات
حنوکا	۲۵ کیسلو–۲ توت	۸ روز	پیروزی مکابیان روشن کردن منورا بازی سِوِیون و سوفگانیوت
پوریم	۱۴ آدار	۱ روز	نجات از توطئه هامان^[۳۱] خواندن استر ارسال هدایا به فقرا (ماتانوت لاویونیم)

آیین‌های مهم

مناسک زندگی یهودی
آیین	زمان اجرا	جزئیات	متون مرتبط
بریت میلا	روز هشتم تولد	* ختنه پسران توسط موهل * مراسم نامگذاری دختران (زِوِد هابات)	پیدایش فصل ۱۷ آیات ۱۰–۱۴
بار/بات میتزوا	۱۳ سالگی (پسر) ۱۲ سالگی (دختر)	* خواندن تورات در کنیسه * جشن خانوادگی	میشنا آووت ۵:۲۱
کیدوشین	مراسم ازدواج	* امضای کتوبا (قباله) * حلقه‌گذاری تحت چوپا * شکستن لیوان	کیدوشین ۲آ
شیوا	هفت روز پس از مرگ	* عزاداری در خانه * پوشیدن کریعا (پارگی لباس) * اجتناب از تفریحات	موعد کتان ۲۷ب

پانویس

شاخت، یوزف. مقدمه‌ای بر تلمود. دانشگاه شیکاگو، ۱۹۶۴.
هسکل، لوئیس. تاریخ یهودیت در عصر مدرن. انتشارات دانشگاه آکسفورد، ۲۰۱۸.
اوریان، داوید. یهودیت و فرقه‌های معاصر. انتشارات هاروارد، ۲۰۰۹.
نوسنر، جیکوب. هلاخا: قوانین یهودی در عمل. دانشگاه ییل، ۱۹۹۵.
شولم، گرشوم. جنبش‌های عرفانی در یهودیت. دانشگاه پرینستون، ۱۹۴۶.
الیاده، میرچا. تاریخ ادیان. انتشارات دانشگاه شیکاگو، ۱۹۵۸.

[gen17-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ پیدایش فصل ۱۷ آیات ۱–۸

[2] خروج فصل ۱۲ آیات ۱–۲۸

[3] خروج فصل ۲۰ آیات ۱–۱۷

[4] دوم سموئیل فصل ۷ آیات ۱۲–۱۶

[5] اول پادشاهان فصل ۶ آیات ۱–۳۸

[6] دوم پادشاهان فصل ۲۵ آیات ۸–۱۲

[7] دوم تواریخ فصل ۳۶ آیات ۱۷–۲۰

[8] مزامیر فصل ۱۳۷ آیات ۱–۶

[9] عزرا فصل ۱ آیات ۱–۴

[10] انجیل به قلم متی فصل ۲۲ آیات ۱۵–۲۳

[11] میشنا آووت ۱:۱

[12] خروج فصل ۱۲ آیات ۱–۲۸

[13] لاویان فصل ۱ آیات ۱–۱۷

[14] اعداد فصل ۱ آیات ۱–۴

[15] تثنیه فصل ۳۱ آیات ۹–۱۳

[16] یوشع فصل ۱ آیات ۱–۹

[17] اشعیا فصل ۱ آیات ۱–۳۱

[18] ارمیا فصل ۱ آیات ۱–۱۰

[19] حزقیال فصل ۱ آیات ۱–۳

[20] مزامیر فصل ۱ آیات ۱–۶

[21] امثال فصل ۱ آیات ۱–۷

[22] ایوب فصل ۱ آیات ۱–۲۲

[23] استر فصل ۱ آیات ۱–۲۲

[24] لاویان فصل ۲۳ آیات ۲۳–۲۵

[25] لاویان فصل ۱۶ آیات ۲۹–۳۴

[26] لاویان فصل ۲۳ آیات ۳۳–۴۳

[27] تثنیه فصل ۳۱ آیات ۹–۱۳

[28] خروج فصل ۱۲ آیات ۱–۲۸

[29] خروج فصل ۱۹ آیات ۱–۲۰

[30] مراثی فصل ۱ آیات ۱–۲۲

[31] استر فصل ۹ آیات ۲۰–۲۸

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

@@ خط ۱۶۴: / خط ۱۶۴: @@
 * سال نو یهودی<ref>[[لاویان فصل 23|لاویان فصل ۲۳ آیات ۲۳–۲۵]]</ref><br>
 * نواختن [[شوفار]] (۱۰۰ بار)<br>
-* نمازهای خاص ([[تکیعا]]، [[تروعا]])
+* دعاهای خاص (تکیعا، تروعا)
        </td>
      </tr>
@@ خط ۱۷۲: / خط ۱۷۲: @@
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۱ روز (۲۵ ساعت روزه)</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
-* روز کفاره و توبه<ref>[[لاویان فصل 16|لاویان فصل ۱۶ آیات ۲۹–۳۴]]</ref><br>
+* روز کفاره و [[توبه]]<ref>[[لاویان فصل 16|لاویان فصل ۱۶ آیات ۲۹–۳۴]]</ref><br>
-* پنج نماز طولانی<br>
+* پنج دعای طولانی<br>
 * ممنوعیت کامل خوردن و آشامیدن
        </td>
@@ خط ۱۸۴: / خط ۱۸۴: @@
 * یادبود چادرنشینی در بیابان<ref>[[لاویان فصل 23|لاویان فصل ۲۳ آیات ۳۳–۴۳]]</ref><br>
 * ساخت [[سوکا]] (سایبان)<br>
-* تکان دادن [[لولاو]] و [[اترוג]]
+* تکان دادن [[لولاو]]]
        </td>
      </tr>
      <tr>
-       <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">[[شمینی عصرت]]/[[سیمحات تورا]]</td>
+       <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">[[شمینی عصرت]]/سیمحات تورا</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۲۲ تیشری</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۱ روز</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
-* پایان چرخه سالانه تورات<ref>[[تثنیه فصل 31|تثنیه فصل ۳۱ آیات ۹–۱۳]]</ref><br>
+* پایان چرخه سالانه [[تورات]]<ref>[[تثنیه فصل 31|تثنیه فصل ۳۱ آیات ۹–۱۳]]</ref><br>
 * رقص با طومارهای تورات
        </td>
      </tr>
      <tr>
-       <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">[[پسح]]</td>
+       <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">[[پسخ]]</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۱۵–۲۲ نیسان</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۷ روز (۸ روز در دیاسپورا)</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
-* آزادی از بردگی مصر<ref>[[خروج فصل 12|خروج فصل ۱۲ آیات ۱–۲۸]]</ref><br>
+* آزادی از بردگی [[مصر]]<ref>[[خروج فصل 12|خروج فصل ۱۲ آیات ۱–۲۸]]</ref><br>
 * [[سدر]] (ضیافت شبانه)<br>
 * ممنوعیت خمیر ([[مصا]])
@@ خط ۲۱۱: / خط ۲۱۱: @@
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۱ روز (۲ روز در دیاسپورا)</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
-* دریافت تورات در سینا<ref>[[خروج فصل 19|خروج فصل ۱۹ آیات ۱–۲۰]]</ref><br>
+* دریافت [[تورات]] در سینا<ref>[[خروج فصل 19|خروج فصل ۱۹ آیات ۱–۲۰]]</ref><br>
-* مطالعه تمام‌شب تورات ([[تیکون لیل شاووعوت]])<br>
+* مطالعه تمام‌شب [[تورات]] ([[تیکون لیل شاووعوت]])<br>
 * خوردن غذاهای لبنی
        </td>
@@ خط ۲۲۱: / خط ۲۲۱: @@
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۱ روز (روزه)</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
-* سوگواری برای تخریب معابد<ref>[[مراثی فصل 1|مراثی فصل ۱ آیات ۱–۲۲]]</ref><br>
+* سوگواری برای تخریب [[معبد|معابد]]<ref>[[مراثی فصل 1|مراثی فصل ۱ آیات ۱–۲۲]]</ref><br>
 * خواندن [[مراثی]] (اِیخا)<br>
 * ممنوعیت تفریحات
@@ خط ۲۳۲: / خط ۲۳۲: @@
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
 * پیروزی [[مکابیان]]<br>
-* روشن کردن [[منورا]]<br>
+* روشن کردن منورا<br>
-* بازی [[سِوِیون]] و [[سوفگانیوت]]
+* بازی سِوِیون و سوفگانیوت
        </td>
      </tr>
@@ خط ۲۴۱: / خط ۲۴۱: @@
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">۱ روز</td>
        <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:right;">
-* نجات از توطئه [[هامان]]<ref>[[استر فصل 9|استر فصل ۹ آیات ۲۰–۲۸]]</ref><br>
+* نجات از توطئه هامان<ref>[[استر فصل 9|استر فصل ۹ آیات ۲۰–۲۸]]</ref><br>
-* خواندن [[مگیلات استر]]<br>
+* خواندن استر<br>
-* ارسال هدایا به فقرا ([[ماتانوت لاویونیم]])
+* ارسال هدایا به فقرا (ماتانوت لاویونیم)
        </td>
      </tr>