کنیسه
کنیسه
کنیسه مجمعی مذهبی و اجتماعی در آیین یهودیت است که به‌عنوان مکانی برای عبادت، مطالعه تورات، آموزش دینی و گردهمایی‌های جمعی یهودیان به کار می‌رفت. کنیسه در کتاب مقدس، به‌ویژه در عهد جدید، به مکانی اشاره دارد که یهودیان برای پرستش، دعا و شنیدن کلام خدا گرد هم می‌آمدند. این نهاد در شکل‌گیری هویت دینی یهودیان و همچنین در خدمت عیسی مسیح و رسولان در دوره اولیه مسیحیت نقش کلیدی داشت.
ریشه‌شناسی
واژه کنیسه از ریشه‌های عبری و یونانی مشتق شده و در زبان آرامی نیز معادل‌هایی دارد.
| زبان | ریشه | تلفظ |
|---|---|---|
| عبری | בֵּית הַכְּנֶסֶת (بیت هکنست) | Beit HaKnesset |
| یونانی | συναγωγή (سوناگوگِه) | Sunagogē |
| آرامی | כְּנִישְׁתָּא (کنیشتا) | Knīshtā |
ریشه عبری بیت هکنست به معنای خانه گردهمایی یا خانه اجتماع است و بر نقش کنیسه به‌عنوان مکانی برای تجمع یهودی تأکید دارد. واژه یونانی سوناگوگِه نیز به معنای اجتماع یا گردهمایی است و در عهد جدید برای اشاره به این نهاد به کار رفته است. معادل آرامی کنیشتا در متون آرامی متأخر، به‌ویژه در تلمود بابلی و اسناد دوره دوم معبد کاربرد داشته است.
پیشینه تاریخی
کنیسه احتمالاً در دوره اسارت بابلی (۵۸۶–۵۳۷ ق.م) به‌عنوان پاسخی به نیاز یهودیان برای حفظ هویت دینی در غیاب معبد اورشلیم شکل گرفت. گرچه عهد قدیم به صراحت از کنیسه نام نمی‌برد، اما آیاتی مانند نحمیا فصل ۸ آیات ۱ تا ۸ به اجتماعات برای خواندن تورات اشاره دارند که می‌توانند نشانه‌ای از فعالیت‌های اولیه کنیسه‌مانند باشند[۱]. در دوره عهد جدید، کنیسه‌ها در سراسر امپراتوری روم و حتی در اورشلیم به‌عنوان مراکز عبادی و اجتماعی یهودیان شناخته می‌شدند. یهودیان پراکنده در هر منطقه‌ای که تعداد کافی داشتند، کنیسه‌ای تأسیس می‌کردند.
ساختار و سازمان کنیسه
کنیسه‌ها – به‌ویژه در شهرهای بزرگ‌تر – معمولاً با مصالح مقاوم مانند سنگ ساخته می‌شدند و در صورت توان مالی جماعت، با تزئینات و اثاثیه مخصوص تجهیز می‌گردیدند. هر کنیسه شامل صندوقچه‌ای برای نگهداری طومارهای شریعت، منبری برای قرائت کلام، چراغ‌هایی برای روشنایی و جایی برای نشستن بود.
رئیس کنیسه
رئیس کنیسه مسئول مدیریت جلسات، راهنمایی در اختلافات و معرفی مهمانان بود (انجیل به قلم مرقس فصل ۵ آیه ۲۲؛ انجیل به قلم لوقا فصل ۱۳ آیه ۱۴)[۲][۳]. او احتمالا بنا برساختار از میان مشایخ و با رأی‌گیری انتخاب می‌شد.
خادم کنیسه
خادم کنیسه وظیفه نگهداری ساختمان، اثاثیه و طومارهای مقدس را بر عهده داشت. او همچنین اعلانات مربوط به روز سبت و قرائت کلام را مدیریت می‌کرد (انجیل به قلم لوقا فصل ۴ آیه ۲۰)[۴].
برنامه‌های کنیسه در کتاب مقدس
در عهد جدید، ساختار جلسات کنیسه یهود به‌گونه‌ای بود که شامل پرستش و تعالیم مشخصی بود که منابع کتاب مقدسی آنها را تأیید می‌کنند:
- شِمَع (Shema): بخشی از تورات که با عبارت بشنو ای اسرائیل، یهوه خدای ما، خدای واحد است آغاز می‌شود (تثنیه فصل ۶ آیه ۴). این متن، که در آیین یهود جایگاه مرکزی دارد، در دعاهای صبح و شب خوانده می‌شود و یکی از متون اصلی برای تلاوت در کنیسه‌ها بود[۵].
- دعا: اگرچه متن خاصی برای دعای کنیسه در کتاب مقدس ذکر نشده، اما عیسی مسیح در مثل فریسی و باج‌گیر به دعای افراد در مکان عبادت اشاره می‌کند (انجیل به قلم لوقا فصل ۱۸ آیات ۱۰ تا ۱۴)، و پولس نیز به دعاهای جمعی اشاره دارد. همچنین، عیسی درباره نفاق در دعا در مکان‌های عمومی هشدار می‌دهد (انجیل به قلم متی فصل ۶ آیات ۵ و ۶) که نشان می‌دهد دعا بخشی معمول از عبادت در کنیسه بود[۶].
- قرائت کتاب مقدس: در انجیل به قلم لوقا فصل ۴ آیات ۱۶ تا ۲۱، عیسی در کنیسه ناصره طومار اشعیا را می‌گیرد و از آن می‌خواند. این نشان‌دهندهٔ سنت قرائت از تورات و انبیا در کنیسه‌ها است[۷].
- موعظه و تعلیم: پس از خواندن طومار، عیسی شروع به تعلیم دادن کرد، و همین نشان می‌دهد که پس از قرائت کلام، شخصی (معمولاً یک معلم یا مهمان برجسته) به تفسیر و موعظه می‌پرداخت[۸].
- دعای برکت: در اعداد فصل ۶ آیات ۲۴ تا ۲۶، دعای برکت کاهنانه وجود دارد که در برخی موارد توسط کهانت یا بزرگان جماعت ادا می‌شد. شواهد غیرمستقیم از تلمود نشان می‌دهد این برکت در پایان جلسات کنیسه خوانده می‌شد[۹].
پانویس
- ↑ نحمیا فصل ۸ آیات ۱ تا ۸
- ↑ انجیل به قلم مرقس فصل ۵ آیه ۲۲
- ↑ انجیل به قلم لوقا فصل ۱۳ آیه ۱۴
- ↑ انجیل به قلم لوقا فصل ۴ آیه ۲۰
- ↑ تثنیه فصل ۶ آیات ۴ تا ۷
- ↑ انجیل به قلم لوقا فصل ۱۸ آیات ۱۰ تا ۱۴؛ متی فصل ۶ آیات ۵ و ۶
- ↑ انجیل به قلم لوقا فصل ۴ آیات ۱۶ تا ۲۱
- ↑ انجیل به قلم لوقا فصل ۴ آیه ۲۱
- ↑ اعداد فصل ۶ آیات ۲۴ تا ۲۶