|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| | {{واژه}} |
| | |
| == موسی == | | == موسی == |
| '''[[موسی]]''' (عبری: מֹשֶׁה، یونانی: Μωϋσῆς) مهمترین پیامبر [[یهودیت]] و یکی از شخصیت‌های محوری در [[مسیحیت]] و [[اسلام]] است. این مقاله به بررسی جامع زندگی، نقش الهیاتی و تأثیر تاریخی موسی با رویکرد علمی می‌پردازد. مطابق سنت [[کتاب مقدس]]، موسی رهبری [[خروج]] بنی‌اسرائیل از [[مصر باستان|مصر]]، دریافت [[ده فرمان]] و تأسیس [[عهد سینا]] را بر عهده داشت. مطالعه حاضر شامل تحلیل‌های زبانشناسی، [[الهیات تطبیقی]] و بررسی روایت‌های چندفرهنگی درباره این شخصیت بی‌همتا است. | | '''موسی''' یکی از نام‌ها در [[کتاب مقدس]] است .در عبری، نام موسی از ریشه ماشا (به معنای کشیدن یا بیرون آوردن) گرفته شده است، که به داستان نجات او از آب توسط [[دختر فرعون]] اشاره دارد.<ref>[[خروج فصل 2|خروج فصل ۲ آیه ۱۰]]</ref> . |
| | |
| == ریشه‌شناسی و نام‌شناسی ==
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| |+ تحلیل ریشه‌شناسی نام "موسی" در منابع مختلف
| |
| |-
| |
| ! زبان !! نگارش !! ریشه !! معنا !! شواهد !! منبع
| |
| |-
| |
| | [[مصری|مصری]] جدید || mś/msw || ms(w) || "پسر" || نام‌هایی مانند [[تحوتمس|Thutmose]] || {{Harvard citation no brackets|Hoffmeier|2005|p=54}}
| |
| |-
| |
| | [[عبری]] || מֹשֶׁה || m-š-h || "کشیدن بیرون" || [[کتاب خروج|خروج]] 2:10 || {{Harvard citation no brackets|Sarna|1986|pp=30-31}}
| |
| |-
| |
| | [[یونانی]] || Μωϋσῆς || - || انتقال آوایی || [[ترجمه سبعینیه|سبعینیه]] || {{Harvard citation no brackets|Wevers|1990|p=12}}
| |
| |}
| |
| | |
| == زندگینامه تحلیلی ==
| |
| | |
| == خانواده و تبار ==
| |
| | |
| {| class="wikitable" style="text-align: right; width: 100%;"
| |
| ! نسبت
| |
| ! نام
| |
| ! توضیحات
| |
| ! آیهٔ مربوط
| |
| |-
| |
| | پدر || [[عمرام]] || از نسل [[لاوی]] || [[کتاب خروج|خروج]] 6:20
| |
| |-
| |
| | مادر || [[یوکابد]] || دختر لاوی، مادر موسی، هارون و مریم || [[کتاب اعداد|اعداد]] 26:59
| |
| |-
| |
| | خواهر || [[مریم (میریم)]] || نبیه، خواهر موسی و هارون || [[کتاب خروج|خروج]] 15:20
| |
| |-
| |
| | برادر || [[هارون]] || کاهن اعظم بنی‌اسرائیل || [[کتاب خروج|خروج]] 4:14
| |
| |-
| |
| | همسر || [[صفورا]] || دختر [[یترون]] (شعیب)، [[مدیانی‌ها|مدیانی]] || [[کتاب خروج|خروج]] 2:21
| |
| |-
| |
| | (احتمالی) همسر دوم || زن کوشی || احتمالاً همسر دوم موسی، نامش ذکر نشده || [[کتاب اعداد|اعداد]] 12:1
| |
| |-
| |
| | پسر || [[جرشوم]] || پسر نخست موسی و صفورا || [[کتاب خروج|خروج]] 2:22
| |
| |-
| |
| | پسر || [[الیعزر]] || پسر دوم موسی و صفورا || [[کتاب خروج|خروج]] 18:4
| |
| |-
| |
| | نوه || [[یوناتان]] || پسر جرشوم، کاهن [[سبط دان]] || [[کتاب داوران|داوران]] 18:30
| |
| |}
| |
| | |
| === تحلیل تبارشناسی ==
| |
| بر اساس {{Harvard citation no brackets|Levine|1993|pp=45-47}}:
| |
| * شجره‌نامه لاوی تا موسی در سه نسل ([[لاوی]] → [[قهات]] → عمرام → موسی)
| |
| * ازدواج درون‌خانوادگی در نسل‌های اولیه (یوکابد عمه عمرام بود - [[کتاب خروج|خروج]] 6:20)
| |
| * نقش کلیدی زنان در حفظ نسل (یوکابد، مریم، صفورا)
| |
| | |
| === مراحل زندگی ===
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| |+ جدول زمانی زندگی موسی
| |
| |-
| |
| ! دوره !! مدت !! رویدادهای کلیدی !! مکان !! منابع
| |
| |-
| |
| | کودکی || 40-0 سال || نجات از [[نیل]]، تربیت مصری || [[مصر باستان|مصر]] || [[کتاب خروج|خروج]] 2:1-10
| |
| |-
| |
| | تبعید || 40-80 سال || زندگی در [[میدیان]] || شمال غرب [[شبه جزیره عربستان|عربستان]] || [[کتاب خروج|خروج]] 2:15-22
| |
| |-
| |
| | رهبری || 80-120 سال || [[خروج از مصر|خروج]]، [[ده فرمان]] || [[صحرای سینا]] || [[کتاب خروج|خروج]] 3-[[کتاب تثنیه|تثنیه]] 34
| |
| |}
| |
| | |
| == الهیات مسیحی ==
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| |+ مقایسه دیدگاه‌های مسیحی درباره موسی
| |
| |-
| |
| ! سنت !! نقش موسی !! نمادشناسی !! متون کلیدی !! منبع
| |
| |-
| |
| | [[پروتستانتیسم|پروتستان]] || واسطه [[شریعت موسوی|شریعت]] || پیش‌نمایش [[عیسی|مسیح]] || [[کتاب اعمال|اعمال]] 3:22 || {{Harvard citation no brackets|Calvin|1563|p=205}}
| |
| |-
| |
| | [[کلیسای کاتولیک|کاتولیک]] || قانون‌گذار || الگوی [[کلیسا]] || [[انجیل متی|متی]] 5:17 || {{Harvard citation no brackets|Aquinas|1274|III.42.1}}
| |
| |-
| |
| | [[کلیسای ارتدکس شرقی|ارتودکس]] || تجلی‌پذیر || نماد [[تجلی خدا|تجلی الهی]] || [[انجیل لوقا|لوقا]] 9:30-33 || {{Harvard citation no brackets|Lossky|1957|p=118}}
| |
| |}
| |
| | |
| | |
| | |
| == تأثیرات فرهنگی ==
| |
| | |
| === در هنر و ادبیات ===
| |
| * '''نقاشی''': "[[موسی و شبانان]]" اثر [[نیکولا پوسن|پوسین]] (1640)
| |
| * '''مجسمه‌سازی''': [[موسی (میکل‌آنژ)|موسی میکل‌آنژ]] (1515)
| |
| * '''ادبیات''': "[[موسی و یکتاپرستی]]" [[زیگموند فروید|فروید]] (1939)
| |
|
| |
|
| === در جنبش‌های اجتماعی === | | <div style="width:100%; overflow-x:auto; margin:15px 0;"> |
| * الهام‌بخش [[جنبش لغو برده‌داری|جنبش لغو برداری]] (قرن 19)
| | <table style="min-width:100%; border-collapse:collapse;"> |
| * نماد آزادی در [[جنبش حقوق مدنی آمریکا|جنبش‌های حقوق مدنی]]
| | <tr> |
| | <th style="background:#f0f8ff; padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center; min-width:150px;">زبان</th> |
| | <th style="background:#f0f8ff; padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center; min-width:150px;">ریشه</th> |
| | <th style="background:#f0f8ff; padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center; min-width:150px;">تلفظ به فارسی</th> |
| | </tr> |
| | <tr> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">عبری</td> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">מֹשֶׁה (ماشا)</td> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">مو-شه</td> |
| | </tr> |
| | <tr> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">یونانی</td> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">Μωϋσῆς</td> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">مو-ایُ‌سِس</td> |
| | </tr> |
| | <tr> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">آرامی</td> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">مشابه عبری</td> |
| | <td style="padding:12px; border:1px solid #a2a9b1; text-align:center;">مو-شه</td> |
| | </tr> |
| | </table> |
| | </div> |
|
| |
|
| == منابع == | | == حضور در کتاب مقدس == |
| ۱. {{Cite book|last=Hoffmeier|first=James K.|title=Ancient Israel in Sinai|publisher=OUP|year=2005|isbn=9780195155464}}
| | موسی شخصیت محوری در پنج کتاب نخست [[کتاب مقدس - عهد قدیم|عهد قدیم]] ([[تورات]]) است که به پنج‌گانه موسی معروف‌اند. او در کتاب خروج به‌عنوان نوزادی از سبط [[لاوی]] معرفی می‌شود که از مرگ نجات یافته و در دربار فرعون پرورش می‌یابد.<ref name="exodus2">[[خروج فصل 2|خروج فصل ۲ آیه ۱-۱۰]]</ref> پس از کشتن یک مصری و فرار به مدیان، خدا او را برای هدایت [[قوم اسرائیل]] از بردگی [[مصر]] فرا می‌خواند.<ref>[[خروج فصل 3|خروج فصل ۳ آیه ۱-۱۰]]</ref> موسی واسطه دریافت [[شریعت]] از خدا بر [[کوه سینا]] است و نقش کلیدی در بنیان‌گذاری هویت دینی و ملی [[قوم اسرائیل]] دارد.<ref>[[خروج فصل 20|خروج فصل ۲۰ آیه ۱-۱۷]]</ref> او در کتاب‌های [[لاویان]]، [[اعداد]]، و [[تثنیه]] نیز به‌عنوان رهبر، [[نبی]]، و قانون‌گذار ظاهر می‌شود.<ref>[[تثنیه فصل 34|تثنیه فصل ۳۴ آیه ۱۰-۱۲]]</ref> در [[کتاب مقدس - عهد جدید|عهد جدید]]، موسی به‌عنوان پیش‌تصویر [[مسیح]] و نماد [[شریعت]] ذکر شده است.<ref>[[انجیل به قلم یوحنا فصل 1|انجیل به قلم یوحنا فصل ۱ آیه ۱۷]]</ref> |
| ۲. {{Cite book|last=Sarna|first=Nahum M.|title=Exploring Exodus|publisher=Schocken|year=1986|isbn=9780805208803}} | |
| ۳. {{Cite book|last=Freud|first=Sigmund|title=Moses and Monotheism|publisher=Knopf|year=1939|isbn=9780394700144}} | |
| ۴. {{Cite book|last=Calvin|first=John|title=Commentaries on Moses|publisher=Eerdmans|orig-year=1563|year=1950}}
| |
| ۵. {{Cite book|last=Aquinas|first=Thomas|title=Summa Theologica|publisher=Benziger|orig-year=1274|year=1947}}
| |
| ۶. {{Cite book|last=Lossky|first=Vladimir|title=The Mystical Theology|publisher=Clarke|year=1957|isbn=9780227679396}}
| |
| ۷. {{Cite book|last=Erikson|first=Erik|title=Young Man Luther|publisher=Norton|year=1958|isbn=9780393003465}}
| |
| ۸. {{Cite book|last=Burns|first=James M.|title=Leadership|publisher=Harper|year=1978|isbn=9780060105884}}
| |
| ۹. {{Cite book|last=Ginzberg|first=Louis|title=Legends of the Jews|publisher=JPS|year=1909|isbn=9780827603306}}
| |
| ۱۰. {{Cite book|last=Budge|first=E.A.W.|title=The Paradise of the Fathers|publisher=Chatto|year=1902|isbn=9780837078627}} | |
|
| |
|
| == پیوندهای داخلی == | | == نقش تاریخی یا الاهیاتی == |
| * [[ده فرمان]]
| | موسی در سنت‌های یهودی و مسیحی به‌عنوان بزرگ‌ترین [[نبی]] و واسطه میان [[خداوند|خدا]] و [[قوم اسرائیل|قومش]] شناخته می‌شود. در الاهیات یهودی، او قانون‌گذار اصلی و بنیان‌گذار [[شریعت]] است که پیمان خدا با اسرائیل را تثبیت کرد. در الاهیات مسیحی، موسی نماد [[شریعت]] در برابر [[فیض]] [[مسیح]] است، اما نقش او به‌عنوان پیشگام رهایی‌بخش نیز برجسته است.<ref>[[رساله به عبرانیان فصل 3|رساله به عبرانیان فصل ۳ آیه ۱-۶]]</ref>. |
| * [[خروج از مصر]]
| |
| * [[کوه سینا]]
| |
| * [[هارون]]
| |
| * [[تابوت عهد]]
| |
|
| |
|
| [[رده:مطالعات کتاب مقدس]] | | [[رده: واژه کتاب مقدس]] |
| [[رده:الهیات تطبیقی]]
| |
| [[رده:روانشناسی دین]]
| |
برای بهبود صفحه، در قسمت بحث پیشنهادات خود را با منبع معتبر مطرح کنید تا بررسی و اعمال شود
موسی
موسی یکی از نام‌ها در کتاب مقدس است .در عبری، نام موسی از ریشه ماشا (به معنای کشیدن یا بیرون آوردن) گرفته شده است، که به داستان نجات او از آب توسط دختر فرعون اشاره دارد.[۱] .
| زبان |
ریشه |
تلفظ به فارسی |
| عبری |
מֹשֶׁה (ماشا) |
مو-شه |
| یونانی |
Μωϋσῆς |
مو-ایُ‌سِس |
| آرامی |
مشابه عبری |
مو-شه |
حضور در کتاب مقدس
موسی شخصیت محوری در پنج کتاب نخست عهد قدیم (تورات) است که به پنج‌گانه موسی معروف‌اند. او در کتاب خروج به‌عنوان نوزادی از سبط لاوی معرفی می‌شود که از مرگ نجات یافته و در دربار فرعون پرورش می‌یابد.[۲] پس از کشتن یک مصری و فرار به مدیان، خدا او را برای هدایت قوم اسرائیل از بردگی مصر فرا می‌خواند.[۳] موسی واسطه دریافت شریعت از خدا بر کوه سینا است و نقش کلیدی در بنیان‌گذاری هویت دینی و ملی قوم اسرائیل دارد.[۴] او در کتاب‌های لاویان، اعداد، و تثنیه نیز به‌عنوان رهبر، نبی، و قانون‌گذار ظاهر می‌شود.[۵] در عهد جدید، موسی به‌عنوان پیش‌تصویر مسیح و نماد شریعت ذکر شده است.[۶]
نقش تاریخی یا الاهیاتی
موسی در سنت‌های یهودی و مسیحی به‌عنوان بزرگ‌ترین نبی و واسطه میان خدا و قومش شناخته می‌شود. در الاهیات یهودی، او قانون‌گذار اصلی و بنیان‌گذار شریعت است که پیمان خدا با اسرائیل را تثبیت کرد. در الاهیات مسیحی، موسی نماد شریعت در برابر فیض مسیح است، اما نقش او به‌عنوان پیشگام رهایی‌بخش نیز برجسته است.[۷].
