مقاله ۸ تفاوت کلیدی بین کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها نویسنده
معرفی
- ۸ تفاوت کلیدی بین کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها
- نویسنده : کوین دی یانگ
- مترجم : جواد فیروز
- دانشنامه کتاب مقدس
اگر امروز از یک پروتستان جدی بپرسید که بزرگ‌ترین تهدید برای مسیحیت ارتدوکس در روزگار ما چیست، ممکن است از خصومت‌های فرهنگی، انقلاب جنسی یا نام‌گرایی (nominalism) در کلیساهای ما سخن بگوید. اما اگر همین پرسش را صد سال پیش از یک پروتستان می‌پرسیدید، تقریباً با اطمینان کامل پاسخ او کلیسای کاتولیک رومی بود. تا مدت‌های طولانی، پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها در این کشور اگر دشمن هم نبودند، دست‌کم در تیم‌های مخالف بازی می‌کردند.
امروز بسیاری از آن دشمنی‌ها فروکش کرده است. و در بسیاری جهات، این کاهش خصومت میان پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها اتفاقی مثبت بوده است. پروتستان‌ها و کاتولیک‌های صادق اغلب خود را هم‌سنگرانی می‌یابند که از نوزادان متولد نشده دفاع می‌کنند، ازدواج سنتی را پاس می‌دارند و برای آزادی دینی می‌ایستند. و در روزگاری که آموزه کم‌اهمیت شمرده می‌شود، پروتستان‌های انجیلی اغلب از نظر الاهیاتی با یک کاتولیک رومی دیندار که در ارتدوکسی تاریخی پرورش یافته است، مشترکات بیشتری دارند تا با اعضای لیبرال فرقهٔ خودشان. من شخصاً در طول سال‌ها از نویسندگان کاتولیک همچون ج. ک. چسترتون، ریچارد جان نویهاوس و رابرت جرج بسیار بهره برده‌ام.
با این حال، تفاوت‌های الاهیاتی میان پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها همچنان گسترده و در برخی موارد بسیار عمیق است. مهم است که با برخی از مسائل اصلی که واقعاً ما را از هم جدا می‌کند آشنا باشیم، مبادا چنین بیندیشیم که همهٔ تپه‌های الاهیاتی هموار و همهٔ دره‌های اعتقادی به دشتی یکدست تبدیل شده‌اند.
در ادامه، چند مورد اصلی که همچنان کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها را از هم جدا می‌سازد، آورده شده است. البته بسیاری از کاتولیک‌های رومی شاید ندانند (یا حتی باور نداشته باشند) که الاهیات رسمی‌شان چه می‌گوید. اما با بررسی اسناد رسمی کلیسا می‌توانیم تصویری درست از آنچه کاتولیک‌ها باید باور داشته باشند به دست آوریم و ببینیم این موارد چگونه با باورهای سنتی پروتستان متفاوت است (مگر در مواردی که اشاره شده باشد، نقل‌قول‌ها از کاتکیزم کلیسای کاتولیک آمده است).
کلیسا
از زمان شورای واتیکان دوم، کلیسای کاتولیک موضع خود را نسبت به پروتستان‌ها نرم‌تر کرده و آنان را برادران دورافتاده نامیده است. با این حال، برای اینکه کسی به معنای کامل عضو کلیسا باشد باید در نظام کاتولیک رومی از نظر مراسم، مناسک و تحت اقتدار پاپ غوطه‌ور باشد. به‌طور کامل در جامعهٔ کلیسا کسانی داخل‌اند که در ساختار آشکار کلیسای مسیح پیوسته‌اند، همان که از طریق پاپ اعظم و اسقفان حکومت می‌کند.
همچنین، پاپ هنگامی که از کرسی (ex cathedra) سخن می‌گوید، یعنی در زمان اعلام رسمی آموزه‌های عقیدتی، معصوم از خطا تلقی می‌شود.
کلیسای کاتولیک نیز به‌جای دو آیین مقدس (شام خداوند و تعمید) که پروتستان‌ها دارند، هفت آیین را تعلیم می‌دهد: شام خداوند، تعمید، توبه، سرپرستی روحانی (holy orders)، ازدواج، تأیید ایمان (confirmation) و آخرین آیین‌ها (last rites).
کتاب مقدس
کاتولیک‌ها کتاب مقدسی بزرگ‌تر دارند. علاوه بر ۶۶ کتابی که در کتاب مقدس پروتستان‌هاست، کتاب مقدس کاتولیکی شامل اپوکریفای اضافی است، مانند طوبیت، یهودیت، مکابیان اول و دوم، سیرَخ و باروخ.
تعلیم کاتولیکی همچنین سنت را بیش از پروتستان‌ها ارج می‌نهد. البته درست است که بسیاری از انجیلی‌ها از بی‌اعتنایی به سنت و حکمت گذشته رنج برده‌اند. اما الاهیات کاتولیکی از صرف احترام به گذشته فراتر رفته و آن را تقدیس می‌کند. در کاتکیزم آمده است: هر دو، کتاب مقدس و سنت، باید با احساسات یکسانی از اخلاص و حرمت پذیرفته و تکریم شوند.
به همین ترتیب، مَجیستریوم (نهاد تعلیم رسمی کلیسا) اختیار دارد تفاسیر نهایی و قطعی ارائه کند: وظیفهٔ ارائهٔ تفسیر اصیل از کلام خدا چه در شکل مکتوب و چه در شکل سنت تنها به نهاد زنده و آموزگار کلیسا سپرده شده است
به اسقفانی که در اتحاد با جانشین پطرس، اسقف روم هستند. مسئلهٔ اقتدار همچنان بزرگ‌ترین شکاف عملی میان پروتستان‌ها و کاتولیک‌هاست.
شام خداوند
در مرکز ایمان کاتولیکی مِس (آیین پرستشی آنان) قرار دارد، و در مرکز مِس، شام خداوند (Eucharist). کاتولیک‌ها باور دارند که نان و شراب به بدن و خون واقعی و فیزیکی عیسی مسیح تبدیل جوهری (transubstantiation) می‌شود.
این عناصر به‌عنوان قربانی کلیسا و قربانی کار مسیح بر صلیب تقدیم می‌شوند. این صرفاً یادبودی از قربانی مسیح نیست، بلکه همان عمل کفاره است: قربانی مسیح و قربانی شام خداوند یک قربانی واحد هستند، قربانی شام خداوند واقعاً کفاره‌ای است.
تعمید
کاتولیک‌ها تعلیم می‌دهند که توجیه در تعمید اعطا می‌شود. آب تعمید گناه اولیه را می‌شوید و ما را با مسیح متحد می‌سازد. تعمید تنها نشانه و مُهر فیض نیست، بلکه فیض نجات‌بخش را واقعاً اعطا می‌کند.
مریم
بر اساس آموزهٔ کاتولیکی، مریم نه‌تنها مادر مسیح بلکه مادر کلیساست. او بدون گناه اولیه (لقاح مطهر) به دنیا آمد و در پایان زندگی زمینی‌اش با جسم و جان به جلال آسمانی برده شد و از سوی خداوند به‌عنوان ملکهٔ همه چیز سرافراز گشت (عروج). او برای کلیسا شفاعت می‌کند، همچنان هدایاى نجات ابدی را به ما می‌رساند و مادری برای ما در نظام فیض است.
مریم بیش از آن بود که فقط مادر باایمان عیسی باشد: مریم مبارک در کلیسا با عناوینی چون شفیع، یاور، نیکوکار و میانجی مورد دعا قرار می‌گیرد.
برزخ
کاتولیک‌ها همچنین تعلیم می‌دهند کسانی که در فیض خدا می‌میرند اما هنوز به‌طور کامل پاک نشده‌اند، از حیات جاودانی مطمئن‌اند، اما نخست باید در برزخ پالایش یابند. به سبب وجود این حالت میانه، کلیسای کاتولیک عمل دعا برای مردگان را توسعه داده است: کلیسا همچنین صدقه دادن، آمرزش‌ها و اعمال توبه به نیابت از مردگان را توصیه می‌کند.
در مورد نجات کسانی که انجیل را نشنیده‌اند، کاتکیزم کاتولیک بر شمول‌گرایی (inclusivism) متعهد است: کسانی که به‌سبب قصور خود، انجیل مسیح یا کلیسای او را نمی‌شناسند، اما با دلی صادق خدا را می‌جویند و از روی فیض کوشیده‌اند به‌وسیلهٔ اعمال خود مطابق با فرمان وجدان‌شان ارادهٔ او را انجام دهند اینان نیز می‌توانند به نجات ابدی دست یابند.
استحقاق
درست نیست بگوییم کاتولیک‌ها تعلیم می‌دهند که می‌توانی نجاتت را به دست آوری. شاید بسیاری از کاتولیک‌ها چنین باور داشته باشند، اما تعلیم رسمی رم ظریف‌تر از این است هرچند همچنان فاصلهٔ زیادی با درک اصلاحات از تنها به فیض (sola gratia) دارد. کاتکیزم خلاصه می‌کند: چون ابتکار در نظام فیض از آنِ خداست، هیچ‌کس نمی‌تواند فیض آغازین بخشش و توجیه را در آغاز توبه برای خود مستحق شود. اما هنگامی که از روح‌القدس و محبت به حرکت درمی‌آییم، می‌توانیم برای خود و دیگران فیض‌هایی را که برای تقدیس‌مان، افزایش فیض و محبت، و دست‌یابی به حیات جاودانی لازم است، مستحق شویم.
توجیه
تعلیم کاتولیک آموزهٔ پروتستانی نیکویی عاریه‌ای (imputed righteousness) را رد می‌کند. پرسش این است: آیا نیکویی‌ای که به‌واسطهٔ آن بخشیده و درستکار شمرده می‌شویم، نیکویی‌ای است که در ما عمل می‌کند یا نیکویی‌ای است که به حساب ما گذاشته می‌شود؟ کاتولیک‌ها مورد اول را می‌گویند، پروتستان‌ها مورد دوم را.
بر اساس تعلیم کاتولیکی، توجیه بیش از اعلام خدا دربارهٔ درستکار بودن ما به‌سبب کار مسیح است؛ این همچنین نوسازی باطن انسان و آشتی با خدا نیز هست. البته این‌ها نیز امور نیکویی‌اند، اما کاتولیک‌ها آن‌ها را در و از طریق توجیه حاضر می‌سازند، نه صرفاً به وسیلهٔ ایمان تنها.
شورای ترنت در قرن شانزدهم (در واکنش کاتولیکی به اصلاحات) اعلام کرد: اگر کسی بگوید که انسان‌ها تنها از طریق نیکویی مسیح که به حسابشان گذاشته شده یا تنها با آمرزش گناهان توجیه می‌شوند بدون فیض و محبت که از سوی روح‌القدس در دل‌هایشان ریخته و در آنان ساکن شده است یا اگر بگوید فیضی که به‌وسیلهٔ آن توجیه می‌شویم فقط لطف خداست: بر او لعنت باد. هرچند پروتستان‌ها و کاتولیک‌های منفرد ممکن است بکوشند بر سر توجیه به زمین مشترک برسند، اما تعلیم رسمی کلیسای رم همچنان با هرگونه مفهوم نیکویی عاریه‌ای از طریق ایمان تنها مخالف است.
نتیجه‌گیری
آیا کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها باید با یکدیگر محترمانه و شایسته رفتار کنند؟ مسلماً. آیا ما در امور اخلاقی و اجتماعی مهم در کنار هم کار خواهیم کرد؟ بسیار اوقات. آیا می‌توان مسیحیان تولد‌یافتهٔ تازه را در کلیساهای کاتولیک یافت؟ مطمئنم. اما آیا به این سبب، اختلافات میان پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها ناچیز است؟ به‌هیچ‌وجه. این تفاوت‌ها همچنان وجود دارند، و همچنان اهمیت دارند.
«ای خداوند، ما را به حقیقت خود تقدیس کن؛ کلام تو حقیقت است.»
این مقاله نخستین بار در سال ۲۰۱۷ منتشر شد و در سال ۲۰۲۵ به‌روز شد.