ابلیس
شیطان
شیطان در کتاب مقدس، نه صرفاً نماد شر، بلکه شخصیتی واقعی و فعال در تاریخ مکاشفهٔ خداوند است[۱]؛ موجودی روحانی که از آغاز در برابر اراده خدا ایستاده[۲] و با فریب، دروغ و اتهام، نقش تخریبی در سرگذشت انسان بازی کرده است[۳]. او دشمن اصلی انسان[۴]، ولی در نهایت شکست‌خورده در برابر نقشه نجات است[۵].
حضور در کتاب مقدس
شیطان نخستین‌بار در کتاب ایوب به‌صورت یک شخصیت ظاهر می‌شود که نزد خدا حاضر شده و عدالت ایوب را زیر سؤال می‌برد[۶]. اما نقطهٔ عطف مکاشفهٔ او در انجیل به قلم متی فصل ۴ است، زمانی که به‌عنوان «وسوسه‌گر» تلاش می‌کند عیسی را از مسیر اطاعت منحرف سازد[۷].
ریشه‌شناسی
| زبان | ریشه | تحلیل صرفی |
|---|---|---|
| عبری | שָׂטָן (śāṭān) | اسم عام: متهم‌کننده، مخالف؛ در برخی متون به اسم خاص تبدیل می‌شود[۸] |
| یونانی | διάβολος (diabolos) | از مصدر διαβάλλω، به‌معنای افترا زدن، تهمت زدن[۹] |
القاب و نقش‌ها
شیطان در کتاب مقدس دارای القابی متنوع و معنادار است که هر یک بُعدی از کارکرد او در داستان نجات را آشکار می‌کند:
- وسوسه‌گر (ὁ πειράζων): در بیابان عیسی را وسوسه می‌کند – انجیل به قلم متی فصل ۴
- شیطان (שָׂטָן): متهم‌کننده در آسمان – ایوب فصل ۱
- ابلیس (διάβολος): دشمن و تهمت‌زننده – انجیل به قلم متی فصل ۴
- دروغ‌گو و پدر دروغ: منشأ هر دروغ – انجیل به قلم یوحنا فصل ۸ آیه ۴۴
- اتهام‌زنندهٔ برادران: در روز داوری به متهم‌سازی می‌پردازد – مکاشفه فصل ۱۲ آیه ۱۰
- شیر غران: به‌دنبال بلعیدن مؤمنان – اول پطرس فصل ۵ آیه ۸
- خدای این جهان: کورکنندهٔ دل‌ها – دوم قرنتیان فصل ۴ آیه ۴
- فرشته نورانی: ظاهر فریبنده – دوم قرنتیان فصل ۱۱ آیه ۱۴
- مار قدیمی: همان مار باغ عدن – مکاشفه فصل ۱۲ آیه ۹
- فریب‌دهندهٔ جهان: گمراهی عمومی – مکاشفه فصل ۱۲
جایگاه الهیاتی
| مکتب | تحلیل | مستندات |
|---|---|---|
| الاهیات تاریخی | در سنت مسیحی، شیطان فرشته‌ای سقوط‌کرده است که ارادهٔ خدا را رد کرد و به دشمنی ابدی با انسان پرداخت. | اشعیا فصل ۱۴ حزقیال فصل ۲۸ مکاشفه فصل ۱۲ |
| الاهیات کتاب‌مقدسی | او در داستان نجات، عامل گمراهی است ولی شکست نهایی او توسط مسیح وعده داده شده است. | مکاشفه فصل ۲۰ آیه ۱۰ |
| الاهیات نظام‌مند | شیطان مطلق نیست؛ او در چارچوب مشیت خدا عمل می‌کند و محکوم به شکست است. | رومیان فصل ۱۶ آیه ۲۰ |
نکاتی تکمیلی
- نمادشناسی: شیطان نماد دروغ، شورش و بی‌ایمانی است؛ حضور او در آغاز (عدن) و پایان (مکاشفه) به‌شکل متضاد نور و تاریکی دیده می‌شود[۱۰].
- عبادت و دعا: دعای ربانی با عبارت «ما را از شریر رهایی ده» مستقیماً علیه حضور و تأثیر شیطان است[۱۱].
- جغرافیای مکاشفه: از باغ عدن، بیابان یهودا، کوه آزمایش و آسمان (در ایوب) تا دریاچهٔ آتش در مکاشفه، جایگاه‌های حضوری او هستند[۱۲].
منابع
- ↑ ایوب فصل ۱ آیه ۶ تا ۱۲؛ انجیل به قلم متی فصل ۴
- ↑ انجیل به قلم یوحنا فصل ۸ آیه ۴۴
- ↑ مکاشفه فصل ۱۲ آیه ۹ تا ۱۰
- ↑ اول پطرس فصل ۵ آیه ۸
- ↑ مکاشفه فصل ۲۰ آیه ۱۰
- ↑ ایوب فصل ۱ آیه ۶ تا ۱۲
- ↑ انجیل به قلم متی فصل ۴ آیه ۱ تا ۱۰
- ↑ زکریا فصل ۳ آیه ۱
- ↑ انجیل به قلم متی فصل ۴ آیه ۱
- ↑ پیدایش فصل ۳، مکاشفه فصل ۲۰
- ↑ نجیل به قلم متی فصل ۶ آیه ۱۳
- ↑ ایوب فصل ۱، پیدایش فصل ۳، انجیل به قلم متی فصل ۴، مکاشفه فصل ۲۰