فارسی نو
فارسی نو
فارسی نو یا زبان فارسی امروزی، شاخهای از زبانهای ایرانی جنوبغربی و زبان رسمی ایران، افغانستان (با نام دری) و تاجیکستان (با نام تاجیکی) است. این زبان ادامهٔ تاریخی پارسی میانه است و از قرن سوم هجری بهتدریج شکل نوین خود را یافت. فارسی نو یکی از مهمترین زبانهای ادبی، علمی و فرهنگی در جهان اسلام و حوزه تمدن ایرانی بوده است.
ویژگیهای زبانی
فارسی نو ساختاری تحلیلیتر نسبت به زبانهای پیشین ایرانی دارد. در این زبان، صرف افعال سادهتر شده و نقشهای نحوی بیشتر با ترتیب واژه یا حروف اضافه نشان داده میشوند. واژگان فارسی نو آمیختهای از ریشههای پارسی باستان، اوستایی، عربی، ترکی، مغولی و در دوران معاصر، واژگان اروپایی است.
خط فارسی
خط رایج در فارسی نو، خط فارسی یا نستعلیق است که خود شاخهای از خط عربی با چهار حرف افزوده (پ، چ، ژ، گ) است. در تاجیکستان، فارسی نو به خط سیریلیک نوشته میشود و در برخی منابع فرهنگی نیز تلاشهایی برای بازگرداندن خط پهلوی یا لاتین صورت گرفته است.
سیر تاریخی
دوره | ویژگیها | نمونه متون |
---|---|---|
فارسی نو اولیه (قرن ۳ تا ۶ هجری) | آغاز نگارش متون ادبی به فارسی؛ تلفظ و دستور تحت تأثیر عربی | شاهنامه، تاریخ بیهقی |
فارسی نو کلاسیک (قرن ۷ تا ۱۳ هجری) | اوج شعر و نثر کلاسیک فارسی؛ گسترش در هند، آناتولی و آسیای میانه | دیوان حافظ، مثنوی معنوی |
فارسی نو معاصر (از قرن ۱۳ تا امروز) | ورود واژگان اروپایی، گسترش رسانهها، تغییر سبک نگارش و گفتار | ادبیات نو، ترجمهها، مطبوعات |
واژگان نمونه
واژه فارسی | ریشه تاریخی | معادل انگلیسی |
---|---|---|
نو | پارسی باستان navā | new |
دل | اوستایی daena | heart |
دانش | از فعل دانستن (ایرانی باستان) | knowledge |
جایگاه فرهنگی
فارسی نو نقشی بیبدیل در انتقال فرهنگ، دین، فلسفه و علم در سراسر ایران بزرگ و جهان اسلام داشته است. از شبهقاره هند تا بالکان، متون فارسی نو در دربارها، خانقاهها و مراکز علمی قرائت و تدریس میشدند.
منابع
Windfuhr, Gernot. "The Iranian Languages." Routledge, 2009.
Elwell-Sutton, L. P. "The Persian Metres." Cambridge University Press, 1976.
Yarshater, Ehsan. "Persian Language." Encyclopædia Iranica.